Als ervaringsdeskundige op het gebied van rouwen, kan ik je als geen ander vertellen wat je wel of juist niet moet doen bij iemand die rouwt.
Voel je niet slecht over jezelf als je niet goed weet hoe je met iemand om moet gaan die rouwt. Helaas staat ‘de dood’ steeds verder van ons af en weten we niet meer hoe we er mee om moeten gaan. Er wordt weinig over gesproken, laat staan dat we het nog ergens leren. Heel eerlijk, ikzelf wist het ook niet totdat mijn broer overleed. En ik heb ook blunders gemaakt.
Heb je iemand in je omgeving die rouwt? Lees mijn tips hieronder en je weet wat je kan doen of juist moet laten.
Don’ts:
– Hou andere ellende voor jezelf. Voor degene die zijn of haar dierbare is verloren, is dat het enige wat belangrijk is op dat moment. Dus ga niet beginnen over het nieuws van de dag.
– De gevoelens negeren door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Je moet door met je leven’ ‘Maar kijk eens wat je nu allemaal wel hebt’ of ‘Maar hij/zij heeft wel een mooi leven gehad’.
– In het bijzijn van de familie gaan huilen om jouw verdriet dat niets te maken heeft met het overlijden van de dierbare waar het over gaat.
– Bang zijn dat je het verdriet weer aanwakkert en er daarom niet over praten. Geloof me, dat verdriet zit er toch wel en erover praten lucht alleen maar op.
– Denken dat jouw verdriet niets waard is in vergelijking met de ‘directe familie’. Ieders verdriet is en mag er zijn. Het is alleen maar ontroerend om te zien dat anderen ook veel verdriet hebben. Deel het.
– Ontwijken van de nabestaanden omdat je het ongemakkelijk vindt. DOE HET NIET. Stel je kwetsbaar op en zeg dat je het moeilijk vind en niet goed weet wat je wel of niet moet doen/zeggen.
Do’s:
– Vooral de eerste tijd: er zijn. Je hoeft niets te zeggen, maar er gewoon zijn en af en toe een knuffel is alles wat nodig is.
– Vooral de eerste tijd: zorg voor de nabestaanden: breng eten, maak het huis schoon, pas op de kinderen. Heel praktisch en oh zo fijn!
– Zeg iets. Al zeg je: ‘Ik weet niet wat ik moet zeggen’. Iets is echt beter dan niets.
– Noem de naam van de overledene en blijf het zeggen.
– Stuur een kaart. Zeker in de eerste tijd.
– Ga naar het afscheid, laat je gezicht zien. Er zijn vaak meerdere momenten waar je afscheid kan nemen. Ook al ken je de overledene niet (zo goed): probeer er toch heen te gaan. Of eventueel op een later moment bij de nabestaanden thuis. Het geeft zo veel steun.
– Noteer de sterfdatum zodat je er op terug kan komen. Vooral het eerste jaar!
– Vraag naar de gevoelens van de ander en luister. Laat de rouwende zijn/haar verhaal doen.
– Deel je mooie herinneringen van de overleden dierbare.
– Laat weten dat je nog aan diegene denkt.
– Praat, praat, praat. Nabestaanden doen niets liever dan de overledene ‘levend’ houden en dit kun je doen door erover te praten.
Ontzettend bedankt voor de genomen moeite om dit te lezen. Ik maar ook mijn mede-nabestaanden zijn je dankbaar.
(Even een kleine disclaimer: Deze tips zijn helemaal vanuit mijn eigen ervaring geschreven. Ieder mens is natuurlijk anders en daarom zullen er uiteraard nuances liggen in de behoeftes van de rouwende persoon.)
Jessica Bretherton 
Helemaal mee eens, vooral jonge mensen weten vaak niet wat het is om te rouwen, ze zijn soms alleen opa of oma kwijt.
Toen ik 21 was en mijn vriend verloor, konden de mensen van mijn leeftijd zich niet in mijn verplaatsen, het is op die leeftijd zowiezo heel onnatuurlijk , dus zelfs ik wist niet wat me overkwam, en het besef dat weg weg is is niet te vatten.
Ik kan het die mensen van toen eigenlijk niet kwalijk nemen achteraf, maar toen had ik steun nodig, en ik nam ze het toch kwalijk.
Op visite gaan bij mij bleek ook heel moeilijk. Ik verwachtte van mensen iets te horen. Ikzelf kon me amper bij elkaar rapen om zelf alleen op pad te gaan zonder mijn vriend, jong, onzeker en verdrietig. Internet en mobiel bestond nog niet.
Ik heb het ze echt kwalijk genomen. Toen ik zover was om weer een feestje bij te wonen en iemand zei dat deze niet langs had durven komen was ik ook keihard, ik zei: als jou het overkomt zak je toch ook lekker door de stront. Hij kon het ontvluchten….ik MOEST er mee dealen, hoe oneerlijk.
Ik heb 3 jaar intensief gerouwd, daarna merkte ik dat ik het niet tegen elke vreemde meer over begon , en me weer drukker ging maken over dagelijkse dingen. Toen wist ik dat het ging slijten, dat is nu een wijsheid die ik toen niet wist.
Het ongeluk was op koninginnendag, die dag was erger dan de overlijdingsdatum omdat hij 1 maand in coma lag en dus nooit meer aanspreekbaar is geweest. Altijd een zware dag geweest, maar nu heb je koningsdag, een andere datum. En ik vergeet dus zijn overlijdingsdag. Het is dan ook 25 jaar geleden, en toen ik Joep ontmoette en mijn geboorte dorp Bavel achterliet met heel mijn jeugd en al die mensen die jou als dorpsgezicht met een verleden kennen, toen ben ik “opnieuw” begonnen. Eindelijk kon ik bouwen aan een gezin wat ik eigenlijk op mijn 21e al mee bezig was met mijn vriend. Ik heb de eerste jaren zooooo genoten dat ik eindelijk niet alles meer alleen hoefde te doen en een maatje had. Kinderen is niet gelukt, maar ik was zo blij met joep, ik was en ben gelukkig ook zonder kinderen. de waardering dat je een maatje hebt is groter door mijn verlies. Soms is het nu een sleur, maar ik besef heel goed wat nu makkelijk en een sleur is……..super waardevol is. En dus tel ik heel vaak mijn zegeningen.
Ik weet niet waarom ik dit nu allemaal schrijf, ws door de herkenning. Ik heb er afstand van en geen verdriet van maar als iemand erover begint die ik jaren niet heb gesproken raak ik nog van slag.
Ik heb er ook goede dingen uitgehaald, ik zou denk ik nooit zo zelfstandig zijn geweest, en ik heb echt alles gedaan met mijn tijd voor joep dingen die ik anders nooit gedaan zou hebben, zoals parapenten, bergwandelen, diepzeeduiken,speleologie,raften,tokkelen,abseilen,zomerskieen,hydrospeed , allemaal actieve vakanties in groepsverband in mijn eentje. En ik vormde een beeld wat ik in een partner echt zocht, dus wist veel beter wat ik wel en niet wilde dan op mijn 21e, en nu kan ik zeggen dat ik meer van Joep hou. Hij past in deze levensfase beter bij mij, en misschien was de relatie met Patrick wel uitgegaan, ik was zo jong in die tijd, ik moest nog veel zelfonderzoek doen.
Patrick is vervaagd, maar het litteken zit er voor altijd en het vormt je tot wie je nu bent!
En dat is een prachtig mens met meer levenservaring!
Kuzzzzz Deb
LikeLike
Lieve Jessica,
De do’s en don’ts bij rouwende mensen… ik kan zeggen dat ik je echt gelijk kan geven in veel van je punten. Als “ervaringsdeskundige” zowel privé als professioneel gezien weet ik dat er geen “rouwhandleiding” bestaat. Ieder doet het op zijn eigen manier, gevoed door zijn eigen referentiekader, opvoeding en cultuur en dat maakt het juist zo moeilijk. Als je iemand dichtbij verliest dan is dat het gevoel, dat de grond onder je weg slaat, de wereld stil staat en de pijn zo diep is, zo alles overheersend. De wereld is klein geworden en alles om je heen vervaagd, ik weet nog goed dat ik het elke keer raar vond dat het leven “gewoon” door leek te gaan. Ik zat in Wigginton (York) op een bankje en zag de bus rijden, ik zag mensen lopen, lachen… ik wilde schreeuwen, ik was boos op hun, ik wilde hun laten weten hoe absurd het was dat hun wereld “gewoon” doorging terwijl de mijne stil stond, terwijl mij het ergste was overkomen wat mij kon overkomen, ik had pijn een enorme pijn in mijn hart, dat was mijn gevoel op dat moment…
Ja op dat moment hoef je de ellende van anderen niet, dat kan er niet bij, jouw wereld daar gaat het op dat moment om en er gebeurd dan zoveel, teveel! Maar die ander heeft wellicht ook iemand verloren en herbeleeft dat moment nu via jouw verhaal weer. Helaas heb ik mij ook schuldig gemaakt aan een don’t… huilen waar de familie bij was.. oo ik voelde mij zo opgelaten daardoor en schuldig ik had het recht niet het ging toen niet om mij! Niet lang daarvoor was ik mijn moeder verloren en dat ene iets triggerde mij en ik kon het niet meer inhouden met alle schuldgevoelens erbij (want geloof mij ik schaamde mij kapot, het ging niet om mij maar om hun!) ja ook dat kan gebeuren en als “direct betrokkene” kun je dat op dat moment niet hebben maar hee we zijn mensen en niet “flawles”. Wat ik, na het overlijden van mijn moeder ging doen was juist mijn ellende verbergen voor mijn vader, alles ging perfect hoor…. dat ik in een burn out zat en niet zo perfect was heeft hij nooit geweten. Dus ja do or dont… het is moeilijk en een grijs gebied, de dont voor jou kan een do voor mij zijn en andersom. Er zitten zoveel haken en ogen aan omgaan met rouw. Zo wilde ik mijn dierbare graag verzorgen maar die kans heb ik nooit gekregen, het was een don’t in de andere cultuur. Hier in Nederland zijn we daar nu een stuk opener is en is eigenlijk niet meer veel gek. het is ook hoe je er zelf mee omgaat en hoe je zelf in het leven staat. De oudere garde denkt vaak nog anders omdat het vroeger “zo hoorde”
Als professional kan ik nog steeds geen “gecondoleerd” zeggen terwijl het wel netjes en beschaafd is. Zo ook vannacht, een melding van overlijden komt binnen en elke keer voel ik mij ongemakkelijk en doe ik mijn best om zo oprecht mogelijk te zijn, maar dat ene woord… gecondoleerd… ik krijg het nog steeds mijn strot niet uit. Het herinnerd mij aan dat ene telefoontje, de allereerste keer dat ik ” echt ervaringsdeskundige werd”. 24 jaar, de verpleegkundige aan de telefoon ” gecondoleerd mevrouw, uw moeder is overleden….” Vannacht eindige ik met “heel veel sterkte” en daar hebben we meteen weer een don’t, praten over mijn ellende, aarrggg. Wat ik ermee bedoel is dat mensen reageren vanuit dat wat ze zelf hebben meegemaakt, vanuit het opvoeding en cultuur, ook leer je gaandeweg meer en hoe vaak voelt de “dood” voor mensen als ongemakkelijk. “we praten er maar niet over” te negatief, te pijnlijk, iets waar we niet aan willen denken en dan kom ik bij een do die ik zo waardeer en ook nog dagelijks toepas maar waar ook ik tegen onbegrip van anderen aan loop. Het praten over Opa en Colin en soms ook mijn moeder.
Het is zo mooi om erover te praten vind ik, ik doe het vaak met Jules en als Jules een kerk ziet dan wil hij een kaarsje aansteken voor Opa Ron en Colin. Soms kan hij ook heel verdrietig zijn dat hij deze twee nooit echt zal ontmoeten en een andere keer praat hij tegen een ster. De groene ster die wij kregen bij Colin heeft hij vaak vast. En ja het doet pijn als je over mooie herinneringen praat maar het voelt ook zo goed. Maar ook hier gaat iedereen er anders mee om. Voor sommigen is de pijn te groot en is het wegstoppen makkelijker. Hup doorgaan met je leven. Dat deed ook een persoon waarvan ik dacht dat het mijn beste vriend was. Hup door, we hebben vakantie (vlak na de uitvaart) en dat moet leuk zijn. Kom het leven gaat door… geen ruimte voor rouw en ik rouwde toen voor 2 en zakte steeds verder weg. Na Colin hetzelfde, tot op heden is er nog geen dag voorbij gegaan dat ik niet aan hem denk, het heeft diepe impact en nog steeds. Maar hup doorgaan straalde onze “vriend” uit (bewust tussen aanhalings tekens want inmiddels heb ik ervoor gekozen dat we te verschillend zijn en ik mijn eigen pad uitstippel), vakantie moet leuk zijn, je mag niet humeurig zijn hup het leven gaat door (lang verhaal kort) en dit deed pijn. De ander gaf mij geen ruimte, het moest weggestopt worden, vermoedelijk omdat hij er niet mee om kon gaan, te pijnlijk voor wat hem ooit was gebeurd en daar probeerde ik ook nog begrip voor te hebben. Dit is het ergste wat je als rouwende mee kunt maken, geen ruimte krijgen voor die rouw die je op jouw manier wil en zou moeten kunnen ondergaan en juist die herinnering levend houden is zo belangrijk, lachen om verhalen, huilen om herinneringen, je schamen bij het zien van foto’s en stiekem ook lachen, de pijn mogen voelen, de leegte mogen voelen. Wat waren de verhalen op de uitvaart mooi en wat geniet ik van de blogs hier geschreven door jou en anderen… het is zo helend!
Een verhaal heeft echter altijd meerdere kanten, rouwen is rauw en er bestaat geen perfecte manier, iedereen is anders en doet dingen op zijn eigen manier. Je kunt leren van anderen en jezelf ontwikkelen maar uiteindelijk doe je het op de manier zoals je het doet en dat is net zoals het hele leven met vallen en opstaan, leren en reflecteren. Ik denk niet dat iemand de dont’s met opzet doet maar eerder uit niet weten hoe, ongemakkelijk voelen en dit in combinatie met wat er wellicht al in je rugzak zit. Mijn keuze is het om te bepalen wat ik met die ander doe en hoe ik met mijn gevoel om wil gaan en ook dat is leren, vallen en opstaan een leven lang. En dit bepaald ook hoe ik met de ander omga als die in de ergste periode van zijn leven zit…
Doe dat waar jij je goed bij voelt, waar jij behoefte aan hebt en niet wat de ander verwacht of wat volgens de etiquette hoort is mijn advies altijd aan mensen geweest als professional. Praat over dood gaan en je wensen en behandel “de dood” niet als een enge ziekte. Het, zoals jezelf zegt, hoort bij het leven, het maakt de cirkel rond maar net als bij een bal heeft een reactie, daad of houding meerdere redenen en is er geen gouden handleiding en dat maakt dit allemaal, dood, rouw en verdriet zo ongemakkelijk soms, zo moeilijk maar ook iets tot wat jou jij maakt, het is een moment die je vormt, een leermoment, een verander moment. Deze ervaring bepaald hoe jij met de ander omgaat.
Jes een geweldige blog heb je geschreven, je schrijft zo fantastisch, jouw ervaringen, jouw rugzak maken je tot de mens die je nu bent met alle mooie en minder mooie eigenschappen (als je die al hebt overigens 😉 ). Wat ik zeker weet is dat jij nog veel mensen regelrecht in hun hart gaat bereiken, dat je nog veel grote dingen gaat doen met gevoelens en de ontwikkeling van anderen. Jij ontwikkeld dagelijks en jouw vermogen om een open houding aan te nemen is iets wat ik enorm in jouw waardeer het maakt je tot een prachtig mens en ik ben blij dat ik vanaf de zijlijn mee mag kijken, mee mag genieten zowel in goede als in minder goede tijden. Dankjewel voor je blog, het heeft mij ook weer inzichten gegeven en geïnspireerd om heel veel worden op “papier” te zetten ehum.. ik had de intensie om kort te reageren, niet helemaal gelukt maar he, ik ben niet perfect en weet je, dat is goed zo 😉
LikeLike
Ik ga mijn reactie echt eens kort houden. Wat je schrijft kan ik mij helemaal mee vinden. Ook al zal ik.mijzelf best wel eens schuldig hebben gemaakt aan don’ts. 😊 we blijven mensen. Bedankt om je verhaal met ons te delen.
LikeLike